Souvenir
penningen

Dit zijn penningen die door een toerist worden gekocht als aandenken aan een toeristische locatie die is bezocht. Deze penningen hebben een thema en afbeelding van de locatie waar deze worden verkocht. Dit kan elke plaats zijn waar maar voldoende toeristen komen. Voorbeelden hiervan zijn pretparken, historische stadscentra en gebouwen,  dierentuinen of musea. Het kunnen penningen zijn die door de locatie in eigenbeheer zijn uitgegeven maar ook series welke worden verkocht vanuit een automaat die is geplaatst door een leverancier. Wereldwijd is er een zeer grote groep verzamelaars van Souvenirpenningen en zijn er websites met veel informatie betreffende de verschillende (oude) locaties.

ETI

Tot 2013 werden door Lucoba enkele ETI souvenir penningen automaten geëxploiteerd. Penningen zijn vervaardigd door de Rijksmunt te Utrecht. Bij overname door Euroscope van Lucoba in 2013 zijn ook deze verkooppunten meegegaan en ondergebracht in Euroscope BeNeLux in 2014. Alle automaten zijn inmiddels vervangen door een Euroscope Memodaille automaat. De ETI penningen zijn niet meer verkrijgbaar op locatie.
De 31 mm penningen hebben geen jaartal, zijn voorzien van munt- en muntmeesterteken, hebben een gladde rand en komen voor in nikkel (ijzer nickel plated) en goudkleur (ijzer messing plated)

Memodaille

Nadat Corforma en lucoba zijn overgenomen door Euroscope, is Euroscope gestart met een eigen serie: Memodaille. De Memodailles werden in eerste instantie geslagen bij de Rijksmunt te Utrecht, zonder munt- en Muntmeesterteken, zonder jaartal en met een gladde rand. Memodialles komen voor in nikkel en goud kleur. Nadat Mauquoy eigenaar werd van de Rijksmunt, laat Euroscope de penningen ergens anders slaan.

Pennypress

Een pennypress is een souvenir muntjes automaat. De automaat heeft een interne wals met 1, 2 , 3 of 4 verschillende  afbeeldingen. Deze afbeeldingen zijn locatie specifiek. Na het kiezen van de gewenste afbeelding wordt een 5 cent muntje ingeschoven samen met een 1 of 2 euro munt. Vervolgens draait men de zwengel en wordt door handkracht de stuiver geperst tot een souvenir muntje. De ingeworpen 1 of 2 euro dient als betaling.
Andere benamingen zijn pressed penny, draaimuntje, souvenir penny, souvenir stuiver, persmuntje

Historie wereldwijd:

De Pressed Penny komt oorspronkelijk uit Amerika. De vroegst bekende is uit 1893.
Tot 1965 werden de souvenir pennies alleen gemaakt op wereld tentoonstellingen.
Van 1965 tot 1985 waren er enkele firma’s die  Pressed Pennies op order produceerde als souvenir.
Na 1985 begon de introductie van machines die door de consument zelf bediend konden worden.
Er ontstonden firma’s die de machines plaatsten als zijnde een kleine attractie. Na betaling door inworp van munten kon de bezoeker op eigen kracht zelf een souvenir muntje maken.
De firma’s bleven eigenaar van de machines, de opbrengst werd verdeeld tussen de firma en de eigenaar van de attractie. De gebruikte afbeelding en of tekst op het souvenir muntje hadden een directe relatie met het punt waar de machine stond.
Het begon met pretparken en toeristische attracties, gevolgd door elke plaats waar maar veel bezoekers komen. Inmiddels staan er duizenden machines in Amerika en zijn de pennypress machines uitgewaaierd over de hele wereld.

Pennypress in Nederland:

Helaas zijn er geen oude Nederlandse pennies bekend met een jaartal.
Van 1987 tot in 1990 had de Duitse firma ARP twee pennymachines operationeel bij de Pier in Scheveningen. Het waren van oorsprong Amerikaanse machines. Elke machine had een walsrol met 1 afbeelding; één met De Pier en één met het Kurhaus. Bij deze machines zat een uitsparing in de contrarol waardoor de te persen munt mee werd getrokken tussen de persrol van de wals. De pennies hebben overeenkomstig een verdikking op de achterzijde.  De verdikking zit bij bijna alle fabrikanten aan de voorzijde als onderdeel van een parelrand (persrol). Deze pennies hebben een zilverkleur omdat werd gewerkt met de 25 guldencent munt.

Eind 1996 Start A&G Services uit Emmen met het importeren van Amerikaanse pennypress machines.  In januari 1997 opent The New Metropolis Science Centre in Amsterdam en hier wordt de eerste  A&G penny machine geplaatst. De ontwerpen op de walsrol zijn gemaakt door Jordan Dougles uit de USA. Deze ontwerper heeft ca 1000 penny ontwerpen gemaakt voor machines die wereldwijd staan. Zijn initialen (J+D) staan in de parelrand van de meeste door hem ontworpen afbeeldingen. De tweede A&G pennymachine komt bij Madam Tussauds “Scenerama”  en in de loop van 1997 volgen de Euromast in Rotterdam, Duinezathe en Miniatuurpark te Appelscha, De Waarbeek in Hengelo, Planetron in Dwingelo, SeaLife Scheveningen, Zaanse Schans en Het Archeon. De meeste van deze machines hadden vier afbeeldingen.

A&G stop eind 1999. De exploitatie van de automaten wordt overgenomen door European Souvenirs uit Emmen. Op dat moment waren er negen pennymachines operationeel. European Souvenirs heeft dit aantal weten uit te breiden en in totaal op 21 locaties machines gehad waarvan  Duinrell, Madurodam, Dolfinarium, Dierenpark Emmen, Sixflags/Walibi en het Openluchtmuseum in Arnhem de bekendste zijn.
European Souvenirs importeerde meer machines uit Amerika. Ook deze machines hadden maximaal vier afbeeldingen.  De kwaliteit van de machines liet te wensen over. De persrol of het muntslot blokkeerde regelmatig of de persrol afstelling was zodanig ontregeld dat er halve afbeeldingen ontstonden. In 2006 is European souvenirs gestopt omdat de opbrengsten niet meer opwogen tegen de kosten.

In 2004 begon Corforma vanuit Hulst met de plaatsing van de PennyMaster. Een machine op basis van onderdelen uit Duitsland (AMA) en die in eigen beheer was doorontwikkeld en werd gebouwd. De kwaliteit was prima en mede door maximaal drie afbeeldingen aan te brengen op de persrol, kon deze niet meer blokkeren. Het vierde kwadrant van de persrol diende als overstort. Een vernuftig systeem zorgde voor de juiste timing en ook in de stuivergeleiding richting de persrol werd een overstort aangebracht zodat ingeworpen munten niet meer konden vastlopen.
Corforma heeft eind 2013 op ca 80 plaatsen een PennyMaster operationeel. Onder andere in de Efteling, Madurodam, Zaanse Schans, De Arena, Bataviawerf, Speelstad Oranje, het centrum van Amsterdam en alle Waddeneilanden.

In 2006 werd de firma Lucoba uit  Leusden actief, begonnen met een huurautomaat van Corforma voor festiviteiten en vervolgens met eigenbouw machines.
Lucoba nam al snel na de start, eind 2006 het klanten bestand over van European Souvenirs en verving de Amerikaanse pennypress machines voor nieuwe eigen bouw machines op die locaties uit het bestand die nog enigszins opbrengst genereerde. In de jaren die volgden weet Lucoba dit uit te breiden tot ongeveer 30 locaties in Nederland. Naast de locaties die werden overgenomen van European Souvenirs zijn dat  o.a. het Dolfinarium, Dierenpark Emmen, Ouwehands dierenpark, het Spoorwegmuseum en Corpus.
In sept 2013 stopt Lucoba en wordt het bestaande klantenbestand overgenomen door Euroscope uit Duitsland.

In 2005 begint Euroscope (automaten Winkels GmbH&Co) uit Wuppertal Duitsland met pennypress machines.
De machines worden gekocht in Amerika. Een van de eerste machines wordt geplaatst op de Pier in Scheveningen. Communicatie problemen met de Amerikaanse machine bouwer resulteerde in een pennypress machine met vier identieke  Scheveningen ontwerpen op de persrol. Ook Euroscope moest ervaren dat deze Amerikaanse machines geregeld een storing hadden. Zij besloten alras over te stappen op het mechanische pers en rol systeem in het vierkante model van de firma AMA. De machine in Scheveningen werd in 2008 vervangen voor een compleet nieuw eigenbouw model machine, RVS met gebogen voorzijde, welke tegenwoordig nog steeds de basis van de Euroscope modellen vormt.
Euroscope werd in Nederland eerst vertegenwoordigd door Nebemat. Euroscope had op dat moment zeven machines in Nederland waaronder Bourtange, Euromast, Kasteel Ruine Valkenburg en kasteelpark Born.

In het voorjaar 2014 is dit weer veranderd. Euroscope neemt Corforma over en brengt alle Nebemat, Lucoba en Corforma locaties onder in Euroscope BeNeLux bv, gevestigd in Hulst. In de jaren die volgden zijn de meeste AMA model pennypress machines vervangen door Euroscope modellen en kregen nieuwe afbeeldingen. Tevens werden op veel nieuwe locaties in Nederland Euroscope machines geplaatst.

Naast deze Nederlandse souvenir munten firma’s zijn er nog enkele buitenlandse firma’s in Nederland actief.
Vaak wordt dit gestuurd door een buitenlandse eigenaar van een attractie.
Zo heeft er een pennypress machine van de Amerikaanse firma  Penny Collector bij Madam Tussauds gestaan (in 2021 vervangen door Euroscope). Ook Slagharen ponypark zou over naar de firma Penny Collector maar de twee machines werden na 1 seizoen al weer weggehaald ivm met de vele storingen.
De andere mogelijkheid is een machine in eigen beheer. Voorbeelden hiervan zijn Nemo in Amsterdam, Monument op het Hulshorsterzand  en een onbeheerde machine in de natuur bij Holtheme Overijssel. De laatste twee zijn inmiddels verdwenen.

Als de afbeeldingen op een locatie zijn “verouderd” omdat er een nieuwe eigenaar is, het logo gewijzigd of het thema van de attractie is veranderd, worden nieuwe persrollen geplaatst. Zo wordt een nieuwe serie van drie souvenir stuivers geboren. De oude serie wordt meteen zeldzaam! Veel van de souvenir stuivers verdwijnen met toeristen naar het buitenland en kom je zelden tegen in de handel.

Anno 2024 zijn mij 1360 Nederlandse pennies bekend, een aantal dat hopelijk nog zal blijven groeien.

Meer informatie over souvenir penningen kunt u vinden op de sites van Bouwe de Jong, Ab Bakker, Eurosocpe Benelux of de Duitse site van Penny verzamelaars.